Collectieve tuinen in Berlijn, Hamburg en Kopenhagen - Deel 2 Hamburg

Stichting Tussentuin is terug van een 10-daagse excursie naar collectieve tuinen in Berlijn, Hamburg en Kopenhagen. De excursie is onderdeel van het onderzoek Doornroosje. 

Gartendeck

Hamburg, een groene en welvarende havenstad. Alhoewel de geëngageerde tuinhoogstandjes zich op dit moment wellicht op het terrein van de internationale gartenschau bevinden, zijn er in ‘de echte wereld’ van Hamburg ook een aantal prachtige tuinprojecten te vinden. Projecten waar geen enorme investeringen voor zijn gedaan, waar geen entree gelden worden gevraagd en waar geen show wordt afgespeeld. Maar plekken waar bewoners de handen ineen hebben geslagen en gezamenlijk zorg dragen voor een collectieve tuin.

Keimzelle, onze eerste bestemming, bevindt zich in de creatieve wijk St.Pauli. Keimzelle is een ‘sozialer Garten’. Er is geen hek, of andere vorm van begrenzing, die doet vermoeden dat je de tuin niet in mag. Of het nu is om te tuinieren, om een toevlucht te zoeken, of om te ontmoeten, iedereen is welkom.

Het project is opgestart door een politiek activistische filosoof, met het doel om het bestuur en de bewoners van de stad te laten ervaren dat niet alles van bovenaf gepland hoeft te worden. Door de verzameling van een plantenbakken, een zelfgebouwde kas, een bankje, een kunstwerk en een aantal andere vreemde objecten is er een tuin ontstaan vol met verhalen.

Eigenlijk was het de bedoeling om Keimzelle op een terrein aan de overzijde van de straat te ontwikkelen, maar daar is de gemeente nog niet mee akkoord.  Het door hekken omsloten braakliggende terrein ligt nog te wachten op een bestemming. De ingeplante boomspiegel en border langs de weg suggereren al wel de overstap naar de andere kant van de straat.

Direct achter de Reeperbahn, het befaamde uitgaansgedeelte van Hamburg bevindt zich de tweede collectieve tuin waar we een bezoek brengen. Aan de Großen Freiheit, bovenop het dak van een autogarage, ligt Gartendeck. Gartendeck is een tijdelijk stadslandbouw project waar bewoners in bakken groenten en kruiden verbouwen. Het biedt voor alle geïnteresseerden de mogelijkheid om mee te werken aan het verbouwen van voedsel, om levensmiddelen te produceren en om buurtbewoners te ontmoeten. “Want tuinieren en het sociale aspect gaan niet zonder elkaar, het gaat om de common sense”, geeft Kerstin, één van de initiatiefnemers, aan.

Gartendeck is in 2011 opgezet als decor voor een kunst en muziek festival rondom het thema ‘commons’.  Er was een contract voor de tuin voor de zes weken dat het festival duurde.  Met veel pijn en moeite konden ze de tuin na het festival wat langer voortzetten. In de tussentijd is stadslandbouw en urban gardening zo populair geworden en is de gemeente ineens trots op deze sociale, groene plek.

Alles wordt verbouwd in plastic kratten. De tuin is daarmee mobiel. Maar, zo geeft Kerstin aan: “De tuin is prima te verplaatsen, de mens-structuur kun je echter niet zomaar oppakken en ergens anders weer neerleggen.”

Gartendeck is een aantal dagen in de week geopend en wordt na zonsondergang, of na afloop van een feestje, dmv een hek gesloten.

Gartendeck

Gartendeck

Keimzelle

Keimzelle

Keimzelle

 

Collectieve tuinen in Berlijn, Hamburg en Kopenhagen - Deel 1 Berlijn

Stichting Tussentuin is terug van een 10-daagse excursie naar collectieve tuinen in Berlijn, Hamburg en Kopenhagen. De excursie is onderdeel van het onderzoek Doornroosje. 

Terras Prinzessinnengarten Berlijn

Doornroosje in De Havenloods editie Noord

Vandaag is er in De Havenloods editie Noord aandacht voor Doornroosje, onder de titel 'Tussentuinen wakker kussen' in vet GROEN

Website Tussentuin Online!

De website van Stichting Tussentuin is online. Op de website staat veel informatie over tussentuinen en inspirerende projecten. Wil u meer informatie over tussentuinen? Bezoek onze site www.tussentuin.nl en neem contact met ons op als u meer wilt weten.

Stimuleringsfonds voor Architectuur beoordeelt Doornroosje positief

Dit nieuwe jaar kunnen we met Stichting Tussentuin dan werkelijk van start gaan met het onderzoek Doornroosje. Het Stimuleringsfonds voor Architectuur heeft zich officieel positief uitgelaten over de uitwerking van de eerder verkregen startsubsidie. 

"De commissie vindt de maatschappelijke betrokkenheid van de ontwerpers in de praktijk lovenswaardig. Daarnaast spreekt ze haar waardering uit over de betrokken deskundigheid en verwacht dat deze een betekenisvolle bijdrage zal leveren aan ruimtelijke en maatschappelijke vraagstukken."

Naast de verkregen subsidie van het Stimuleringsfonds hebben ook Deelgemeenten Noord, Centrum en Kralingen-Crooswijk, GGD Rotterdam en corporaties Havensteder en Woonstad financiering toegezegd, waardoor het onderzoek werkelijk kan worden gestart.

De eerste afspraak voor analyse van de Schoonoord Tuin in Rotterdam Noord staat al begin januari gepland!

Wij hebben er zin in!

Collectieve tuin Katendrecht

De bewoners van de kluswoningen aan de Rechthuislaan en de Brede Hilledijk beschikken over een gemeenschappelijk stuk tuin. Toen het geklus aan de woningen tegen het einde liep, wilde de bewoners met de gemeenschappelijke tuin aan de slag. Het moest een natuurlijke tuin worden. Ze hebben Peter Kremer (plant-ecoloog) en mij (landschapsarchitect) benaderd om te ondersteunen bij het maken van een concreet ontwerp en beplantingsplan. De uitvoering van de plannen gebeurd stap voor stap door de bewoners, evenals het onderhoud.

Bloembinderij Geschikt

Achter de Bloembinderij Geschikt ligt een prachtig plekje. De rij ondernemers van dit stuk van de Bergselaan hebben hun buitenruimten met elkaar verbonden, zodat er één grote tuin is ontstaan. De tuin is geïnspireerd op een ontwerp van landschapsarchitect Sigrun Lobst. Het onderhoud vindt plaats door de ondernemers vanuit Bloembinderij Geschikt. Ondanks dat de tuin het grootste deel van de dag in de schaduw ligt doen de planten het goed en staat er van alles vrolijk in bloei.

Interessante gesprekken tijdens de lunchlezing

Gister, woensdag 19 september, was de lunchlezing bij de HUB. We hebben het onderzoeksplan gepresenteerd aan de aanwezigen en zijn vervolgens met elkaar in gesprek gegaan over een drietal onderwerpen: Wat is de rol van de ontwerper? Wie heeft de verantwoordelijkheid voor het onderhoud? En hoe wordt een dergelijk project gefinancierd? Nou… eigenlijk een viertal onderwerpen, want… Bij wie ligt nu eigenlijk het initiatief?

Dierenlandje

Je moet de ingang van het Dierenlandje wel weten te vinden, maar eenmaal binnen tref je een grote open groene ruimte aan met glooiende heuvels, kunst en speelgelegenheden. Inicio, Deelgemeente Delfshaven en kunstenaar Herman Lamers hebben gezamenlijk gezorgd voor de transformatie van het binnenterrein. Tijdens het proces is er goed geluisterd naar de ideeën van de bewoners. Sinds 2005 is het Dierenlandje er al. Heel leuk om deze groene oase van rust te ontdekken, zo tussen de verkeeraders 's-Gravendijkwal, Middellandstraat en Beukelsdijk!

Binnentuin Walenburgerweg

Tussen de Walenburgerweg, Schieweg en Schepenstraat bevindt zich een zeer groot binnenterrein. In dit binnenterrein zijn naast privé tuinen en Tennispark Walenburg ook een aantal collectieve tuinen te vinden. De grootste daarvan hoort bij het appartementengebouw aan de Walenburgerweg, vlak naast apotheek Walenburg. De tuin is een groene oase vlak naast de drukke Schieweg en wordt gekenmerkt door een groot toegankelijk grasveld met rondom borders en een rozengalerij. Op het grasveld staan een aantal zeer oude bomen, waaronder een 80 jaar oude wilg. De bewoners hebben er een eigen zitplek gemaakt inclusief een buitenkeuken en haard. De tuin ligt verdiept t.o.v. de straat, zo ook de garages onder het blok. Auto's rijden via een poort aan de Schieweg zijde over een rijpad in het grasveld naar de garage. Zo ook de fietsers. Het blok bestaat uit koopappartementen en de tuin is eigendom van de VVE. Het onderhoud van de tuin wordt ook vanuit de VVE betaald. Deels doen bewoners dit zelf, deels door een hovenier en een bomendeskundige.

Thema Lunch: Transformeren van verwaarloosde binnenterreinen in de stad

Stichting Tussentuin wil Rotterdam groener en gezonder maken. Een uitgelezen kans om dit te bereiken is om verwaarloosde binnenterreinen te transformeren in collectieve tuinen. We willen u een aantal unieke en succesvolle voorbeelden in Rotterdam laten zien. Wij denken dat er een grote behoefte is om meer collectieve tuinen te ontwikkelen. Daarom zijn we begonnen met het onderzoek 'Doornroosje'. Het doel van dit onderzoek is om mensen te inspireren en om succesfactoren te delen via een open source systeem. U bent van harte welkom om ideeën over collectieve tuinen tijdens deze lunch-lezing met ons te delen.

Datum: woensdag 19 september, 12:30-14.00u

Locatie: The Hub Rotterdam (café) - Heemraadssingel 219 - 3023 CD Rotterdam 

Prijs: Gratis voor iedereen. Bring your own food!

Registratie: email info@tussentuin.nl

Binnentuin Noordsingel - Rembrandtstraat

Tussen de Noordsingel en Rembrandtstraat in Rotterdam Noord ligt een collectieve tuin verscholen met een speelveld voor kinderen en moestuin voor de volwassenen. Het blok is in eigendom van Havensteder en naast de bewoners van het blok maakt ook basisschool De Klimop gebruik van de tuin. Op initiatief van bewoonster Eva Bes is het voormalige speelveld door een landschapsarchitecte uitgebreid met een moestuin-zone en is het speelveld opnieuw ingericht. Ook zijn er hekken geplaatst bij de twee entrees vanaf de openbare straat, om hangjongeren te weren. Havensteder heeft op initiatief van Eva Bes zelf, haar aangesteld om de tuin te onderhouden. Dit bleek een stuk goedkoper te zijn dan het inschakelen van eigen personeel of het inhuren van een hovenier. Bijkomend voordeel is dat Eva iedereen in het blok kent en hen ook aanspreekt op ongewenst gedrag. Eva stimuleert de kinderen van het blok te helpen in de tuin en helpt ze met hutten bouwen.  

Andreashof - Utrecht

Het Andreashof is onderdeel van de hofjeswandeling door Utrecht. via kleine steegjes, die aan de straatzijde kunnen worden afgesloten met een hek, kom je op het hofje uit. De opvallende beplanting doet direct vermoeden dat deze plek met veel aandacht door de bewoners wordt onderhouden. Een briefje aan de tuinclub is hiervan het bewijs.  

Klingelbeek – Arnhem

Een wel heel bijzondere invulling van een collectieve tuin vonden we op een binnenterrein in de wijk Klingelbeek in Arnhem. Bewoners onderhouden daar gezamelijk een… jawel… wijngaard.

Het begon allemaal in één achtertuin en ondertussen is het idee uitgegroeid tot een ware stadswijngaard op biologische basis en wordt hij onderhouden door een werkgroep van de buurtvereniging Hoogstede-Klingelbeek.

Rotterdam - De nieuwe buren

Het blok 'De nieuwe buren' in Spangen is in 2006/2007 gerenoveerd. De binnentuin heeft bij de renovatie weinig aandacht gekregen. Bestaande bomen zijn gekapt en er werd veel verharding aangebracht. De tuin was niet aantrekkelijk en werd hierdoor weinig gebruikt. Er is een tuincommissie in het leven geroepen, die in 2009 een ontwerp gemaakt heeft. De tuin van De Nieuwe Buren is een stadstuin in ontwikkeling. De bewoners aan de Nicolaas Beetsstraat zijn dit voorjaar van start gegaan om de stenige stadstuin om te toveren naar een weelderige, groene, natuurlijke tuin. Met voor elk wat wils: kleurrijke en eetbare planten, fluitende vogels, glooiende paadjes, struiken om achter (en onder) te schuilen en zonnige zitjes.

Rotterdam - Schoon Oord Tuin

In 1993 konden bewoners van het binnenterrein tussen Schoonoordstraat, Bloklandstraat, Bergweg en Benthuizerstraat in het Oude Noorden, hun oordeel geven over een inrichtingsvoorstel van Ds+V voor het binnenterrein waar jarenlang een Ford garage stond. Veel bewoners waren niet gecharmeerd van het voorstel van Ds+V, waarna er een actieve bewonersgroep is opgestaan. Zij hebben oa. een enquete gehouden onder omwonenden, waaruit naar voren kwam dat een groot deel van de bewoners groen, rust en veiligheid wilden. Met deze uitkomst is een nieuw inrichtingsplan gemaakt in overleg met alle betrokken diensten van de gemeente, de bewonersorganisaties BON, PWS en in samenwerking met een door de bewoners voorgestelde tuinarchitect/opbouwwerker.

De bodemvervuiling werd opgeruimd en grond aangebracht, waarna de tuin volgens de wensen van de bewoners is ingericht.

Ruim zeventig jaar later is Schoon Oord volgroeid, springlevend en een oord van rust en groen, dankzij voortdurende inbreng van omwonenden en ondersteuning van woningbouwcorporatie Havensteder. Johannes Odé, één van de oprichters en bestuursleden van Stichting Schoon Oord, vertelde ons dat de bewoners van Havensteder zelfs een selectiecommisie hebben mogen vormen om nieuwe bewoners te selecteren. Voorwaarde om hier te mogen wonen is: groene vingers!

Rotterdam - Onze Tuin

In de Provenierswijk in Rotterdam is drie jaar geleden begonnen met het idee een verwaarloosd binnenterrein te transformeren. De vraag kwam vanuit woningbouwvereniging Havensteder. Wij zijn als architecten betrokken bij de ontwikkeling en realisatie van deze tuin. Gedurende een aantal jaren is er intensief overleg geweest met bewoners. Er ontstond een geïnteresseerde groep mensen uit het omringende bouwblok die zich in wilde zetten voor de realisatie en het onderhoud van de tuin. De tuin is in het voorjaar van 2012 geopend en de tuingroep runt het onderhoud van deze tuin. Naast een collectieve siertuin is er een daktuin op een bergingsblok gerealiseerd, waar moestuinbakken staan. Bewoners en kinderen hebben hier hun eigen stukje moestuin. De ontwikkeling van de tuin is een leertraject, waarbij in de praktijk onderzocht wordt hoe verantwoordelijkheid op een goede manier gedeeld kan worden, hoe omgegaan wordt met toegankelijkheid van de tuin en hoe de relatie is tussen de privétuinen en het collectieve gedeelte. Deze tuin is aanleiding geweest om het onderzoek Doornroosje te starten. Zie ook www.tussentuin.nl

Rotterdam - Groen en Groeiplein

Een verlaten stenig pleintje in de Agniessebuurt is getransformeerd in een groene en eetbare plek. Het pleintje grenst aan de tuin van Centraal Wonen de Banier en is samen met buurtbewoners in korte tijd flink opgeknapt. Buurtlab heeft de vierkante moestuinbakken en mobiele kasjes geregeld en heeft daarbij een aantal groenlessen gegeven voor kinderen uit de buurt. Er zijn fruitbomen geplant en er zijn nog plannen voor een groene gevel. Over het plein is een slingerend pad geschilderd, waar dankbaar gebruik van wordt gemaakt door kinderen met fietsjes en waveboards. Er zijn twee toegangshekken die meestal op slot zitten, maar zodra er mensen ectief bezig zijn gaat de poort open en komen er vanzelf meer buurtkinderen om de hoek kijken.

Rotterdam - Centraal Wonen de Banier

Centraal Wonen de Banier is een bijzonder woonconcept, waarbij in het gebouw naast zelfstandige woningen ook gemeenschappelijke ruimten zijn. In Centraal Wonen Rotterdam behoort de tuin tot één van de extra gemeenchappelijke ruimten waar de bewoners van de rondom 52 woningen gebruik van kunnen maken. Er is een tuincomissie die tuindagen organiseerd voor het onderhoud. De tuin is al 30 jaar een succes en voor velen een grote reden om hier te willen wonen. Het is een luxe om midden in de stad van zo'n enorme tuin te mogen genieten: het grote voordeel van collectiviteit!

In het archief vonden we nog een doorsnede – schets uit 1978.
 

Den Haag - Waterspin

De Waterspin is een woon-/werkcomplex met een sociale en ecologische visie. En dat is duidelijk terug te zien in de mooie, gemeenschappelijke tuin. De vijver blijkt bijvoorbeeld dienst te doen als helofytenfilter. En het regenwater wordt onder de tuin opgevangen in een reservoir en gebruikt om toiletten mee door te spoelen.

Alle bewoners van de Waterspin zijn actief betrokken bij het beheer van het complex. De Waterspin is verbonden met het Panderplein door een poort.

Den Haag - Panderplein

De woon-werkgemeenschap Pander is gehuisvest is het historische pand van de voormalige Meubelfabriek Pander en ligt in het centrum van Den Haag. Annechien Meier ontwikkelde op het binnenterrein een ‘installatie van een interactief volkstuinkunstproject’.

Eén van de bewoners vertelt dat er een tuinclub is opgericht en dat de tuintjes zijn verdeeld over een groot aantal bewoners, die dus zelf een stukje onderhouden.

Wat voorheen een anoniem, stenen plein was, is nu een bloeiende oase waar zichtbaar met aandacht getuinierd wordt.

Spijkerkwartier Arnhem - Watertuin

Op dit binnenterrein stond vroeger een drukkerij en de bodem bleek flink vervuild te zijn. Het terrein is eerst gesaneerd en vervolgens ingericht als watertuin.

De aanleg was behoorlijk complex en bewoners zijn hier ondersteund door een professioneel bedrijf. Het is een mooie groene oase en dat kletterende water… dat doet iets met je!

Spijkerkwartier Arnhem – Bestedelingentuin

De Bestedelingentuin komt aan zijn naam door het voormalige tehuis voor bestedelingen dat op dit binnenterrein heeft gestaan (een tehuis voor mensen die niet in hun eigen levensonderhoud konden voorzien).
Normaal gesproken spelen er veel kinderen in het binnenterrein. De betrokkenheid van de bewoners lijkt hier echter een stuk minder aanwezig en daarmee is de algehele uitstraling toch wat minder uniek dan bij de andere binnenterreinen die we vandaag bezocht hebben.

Spijkerkwartier Arnhem - Achtertuin

De collectieve Achtertuin is aangelegd op de plek van een voormalige opslagloods. Een groep omwonende hebben op dit binnenterrein een tuin met een klassiek karakter ontwikkeld.

Net als bij de andere tuinen is er een toegangshek dat dagelijks open is van zonsopgang tot zonsondergang. Bewoners zorgen er voor dat het hek dagelijks open is en onderhouden de tuin met elkaar.

Spijkerkwartier Arnhem - Ecologische tuin

Deze ecologische tuin bestaat al 26 jaar. Voorheen stond er op dit binnenterrein een lederwarenfabriek. Na de sloop van het pand, had de gemeente plannen om het terrein in te richten als parkeerplaats. Om dat te voorkomen, hebben een aantal omwonenden fel geprotesteerd en het voorstel gedaan er gezamenlijk een ecologische tuin te ontwikkelen.

Joost Bos (bewoner, opbouwwerker en één van de trekkers van dit initiatief) geeft ons een rondleiding door de tuin en vertelt hoe een groep enthousiaste bewoners de tuin heeft aangelegd en hoe deze wordt onderhouden. Een prachtig stukje natuur in de stad!

Startsubsidie Doornroosje toegekend door Stimuleringsfonds voor Architectuur

Vandaag hebben we officieel een positieve reactie ontvangen van het Stimuleringsfonds voor Architectuur om met de opzet van het onderzoek van start te gaan.

"De adviescommissie waardeert het initiatief waarin aandacht wordt besteed aan collectieve en semi-openbare ruimte. Ze ziet dat de aanvrager ervaring heeft met het onderwerp en op de hoogte is van de bestaande kennis. De commissie is positief over de aanpak waarbij de aanvrager kennis uit vergelijkbare studies wil verzamelen en vervolgens verspreiden. Ze ziet de relevantie van het project en onderschrijft de behoefte aan meer groen in Rotterdam en andere Nederlandse steden.....Volgens de commissie kan het project bijdragen aan de Nederlandse kennisontwikkeling met betrekking tot het ruimtelijk ontwerp en/of de ruimtelijke inrichting in de brede zin van het woord."

Via deze blog houden we iedereen die geïnteresseerd is naar het onderzoek op de hoogte. Ben je nieuwsgierig naar de ontwikkeling van het onderzoek? We wisselen graag van gedachte.

Doornroosje onder de aandacht

Op 12 mei werd Onze Tuin aan de Pieter de Raadtstraat in Rotterdam-Noord officieel geopend. We hebben van het moment gebruik gemaakt om het onderzoek Doornroosje bij de aanwezigen onder de aandacht te brengen.

Start van onderzoek Doornroosje

Stichting Tussentuin gaat van start met een inventariserend onderzoek naar groene, collectieve binnenterreinen. Doornroosje: over het wakker kussen van in slaap gevallen binnenterreinen in Rotterdam.

Het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in het transformeren van verwaarloosde binnenterreinen naar goed functionerende, collectieve binnenterreinen met kwalitatief hoogwaardig groen.

Vanuit de praktijk in de afgelopen 2,5 jaar tijdens de renovatie van de Tussentuin in de Provenierswijk is veel kennis ontwikkelt. Daarbij constateren wij dat er nog vele verwaarloosde binnenterreinen in Rotterdam, maar ook in andere steden te vinden zijn. Binnenterreinen die een enorme potentie hebben om bij te dragen aan kwalitatief hoogwaardig groen in de stad. Binnenkort vindt u hier meer informatie over dit onderzoek.

Tussentuinen in Rotterdam

Het komt vaker voor dan je denkt: 'twee zielen, één gedachte'. Zo ook hier in Rotterdam. Twee jaar terug bleken er vrijwel gelijktijdig twee buurttuinen met de naam Tussentuin in ontwikkeling. Een goede reden om elkaar te leren kennen en in samenspraak met elkaar een stichting op te zetten.

In de Tussentuin aan de Gaffelstraat vond vorige week een gesprek plaats over de tuin en de stichting met Wolbert van Dijk. Bewoners van de Gaffelstraat hebben hier gezamenlijk een buurttuin ontwikkeld. Het is een open ruimte die door bewoners is ingevuld als kijk-, verblijf-, hobby- en muziektuin. Een prachtig voorbeeld van een levendige, collectieve tuin!

Bezoek aan buurttuin Stichting Proefhof

Van de week brachten we een bezoek aan de binnentuin aan de Vijverhofstraat. Het voorheen verwaarloosde binnenterrein is door Stichting Proefhof omgetoverd tot een tuin, waar kinderen uit de buurt kunnen leren over duurzaam stadsmoestuinieren. Hans Kervezee heeft ons trots laten zien hoe hij hier, samen met bewoners en schoolkinderen, aan de slag gaat. Een mooi voorbeeld van een productieve binnentuin voor en met de buurt!